Độc cô cửu kiếm được coi là triết lý đặc sắc của Đạo gia đề cao việc sử dụng kiếm thuật một cách linh hoạt, người luyện kiếm pháp này sẽ trở thành một cao thủ kiếm khách, có thể phá giải hết tất cả võ học trong thiên hạ. Luyện đến cảnh giới cuối cùng có thể dùng bất cứ thứ gì làm kiếm, đạt tới cảnh giới "vô chiêu thắng hữu chiêu".

Trong tiểu thuyết Tiếu Ngạo Giang Hồ, theo lời của Phong Thanh Dương thì "Độc Cô Cửu Kiếm" có 9 nguyên lý chính:

Tổng Quát Thức: Là các quy luật chung, các quy tắc biến hóa trong kiếm thuật: di chuyển, quan sát, tấn công... Các biến hóa trong tổng quát thức dựa trên các quy luật biến hóa của bát quái trong Kinh Dịch với 360 cách biến hóa.
Phá Kiếm Thức: Là các quy tắc phá giải tất cả các loại kiếm pháp.
Phá Đao Thức: Các quy tắc phá tất cả các loại đao pháp, từ đơn đao, song đao, đại đao, liễu diệp đao, quỷ đầu đao, trảm mã đao...
Phá Khí Thức: Dùng để hóa giải các đối thủ có nội công đã đến mức thượng thừa. Theo Phong Thanh Dương thì thức này rất trừu tượng và khó luyện, Lệnh Hồ Xung chưa sử dụng lần nào trong suốt bộ tiểu thuyết. Lúc dạy cho Lệnh Hồ Xung thì Phong Thanh Dương chỉ truyền thụ khẩu quyết.
Phá Chưởng Thức: Hóa giải các loại võ công sử dụng trực tiếp chân, tay, công lực. Bao gồm các loại quyền, cước, đoản đả, cầm nã, trảo thủ, chỉ pháp, chưởng pháp...
Phá Tiễn Thức: Dùng để phá các loại mũi tên, ám khí... Muốn luyện thức này thì trước hết phải học nghe tiếng gió để phân biệt là ám khí gì ở phương nào bắn tới. Chẳng những chỉ dùng trường kiếm để gạt mọi thứ ám khí của địch nhân bắn tới mà còn mượn sức của đối phương để phản kích lại, tức là dùng món ám khí của địch nhân bắn tới để bắn ngược lại địch nhân. Một minh họa điển hình của chiêu thức này là Lệnh Hồ Xung dù mất hết nội lực vẫn sử dụng chiêu kiếm này đâm mù mắt 15 đại cao thủ vây quanh.
Phá Thương Thức: Quy tắc tấn công các đối thủ sử dụng thương, kích, côn, bổng, trượng, gậy...
Phá Tiên Thức: Hóa giải cương tiên, cương thích, trủy thủ, thiết bài, thiết giản, điểm huyệt...
Phá Sách Thức: Phá trường sách, nhuyễn tiên, tam thiết côn, thiết liễn, lưu tinh trùy...

Có hai nhân vật sử dụng thành thục là Phong Thanh Dương và Lệnh Hồ Xung.

Lệnh Hồ Xung sau khi luyện thành đã trở thành một cao thủ kiếm khách, đánh bại rất nhiều cao thủ trong thiên hạ, dù vậy chàng vẫn không thể đánh bại Đông Phương Bất Bại đã luyện thành Quỳ Hoa Bảo Điển.